Covid-19 Pandemisi Kapsamında Getirilen Düzenlemeler

Yazımızın ilk bölümünde, Türkiye’de Covid-19 pandemisi konusunda genel olarak iş hukuku mevzuatında alınan önlemler ve düzenlemeler açıklanmış olup yazımızın bu bölümünde iş sözleşmesinin feshi yasağı, işsizlik sigortasından sağlanan nakdi ücret desteği ve kısa çalışma ödeneği durumunun da açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.

Covid-19 pandemisinin öngörülen süreyi geçmesi sebebiyle, 7226 Sayılı Kanun kapsamında yapılan değişikliklere ek olarak; 17.04.2020 tarihli, 31102 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yürürlüğe giren 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (‘’7244 Sayılı Kanun’’) ile Fesih Yasağı, Nakdi Ücret Desteği Sağlanması, Kısa Çalışma Ödemelerinin Hızlandırılmasına ilişkin değişikliklere ve yeni düzenlemelere yer verilmiştir.

1. Fesih Yasağı ve Tek Taraflı Ücretsiz İzin Uygulaması;

7226 Sayılı Kanunda İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici madde 23’le birlikte getirilen, kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartları arasında yer alan ‘’kısa çalışma uygulanan dönemde fesih yasağına uyma zorunluluğu’’ 7244 Sayılı Kanun ile genişletilmiş ve 9. Madde ile İş Kanununa geçici madde 10 eklenerek, 17.04.2020 ve 17.07.2020 tarihlerini kapsayacak şekilde, Cumhurbaşkanı tarafından 3 aylık sürenin 6 aya uzatılabilmesi yolu açık bırakılarak, 3 ay süre ile fesih yasağı getirilmiştir. Böylece 7226 Sayılı Kanun yer alan fesih yasağı İş Kanunu kapsamında olan ya da olmayan her işçi bakımından genişletilmiştir.

Ne var ki İK.m.25/1-2 bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ‘’Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller’’ yasak kapsamında saklı tutulmuştur. Fesih yasağına aykırı davranılması halinde işverene sözleşmesi feshedilen her işçi için, feshin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilecek ve feshin haksız olması sebebiyle işe iade ile kıdem ve ihbar tazminatı ödeme riski söz konusu olacaktır.

Pandeminin ekonomiye olumsuz etkilerinin özellikle işçi bakımından bir risk teşkil etmesinin önüne geçmek amacıyla getirilmiş bu yasak; feshin yasak olduğu süre boyunca işverenlere işçiyi tek taraflı ücretsiz izne çıkarma hakkı tanınmasını beraberinde getirmiş ve fesih yasağı ile amaçlanan istihdam koruması işçiyi düzenleme öncesindeki hukuki durumundan daha güvencesiz bir konuma düşürmüştür. Zira değişiklik öncesi İş Kanunun’da, işverenin tek taraflı alacağı bir kararla ücretsiz izin uygulamasına gitmesi mümkün değilken; karşılıklı yazılı mutabakat veya işverence yapılacak teklife 6 iş günü içerisinde yazılı onay şartı kaldırılarak, işverenin tamamen veya kısmen tek taraflı ücretsiz izne çıkartabileceği düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra ücretsiz izne çıkartılma durumunun işçiye, çalışma koşullarında esaslı değişiklik teşkil ettiği gerekçesiyle haklı nedenle fesih hakkı tanımamakta ve böylece haklı nedenle sahip olduğu tazminat hakları da elinden alınmaktadır.

• Nakdi Ücret Desteği;

7244 Sayılı Kanunun 7. Maddesiyle getirilen bir diğer yeni düzenleme; fesih yasağıyla gündeme gelen tek taraflı ücretli izin uygulamasının sebep olabileceği istihdam açığının olumsuz ekonomik etkilerini önleyici nitelikteki nakdi ücret desteğidir. Buna göre; 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa eklenen geçici madde 24 uyarınca, hükümde yer alan şartları sağlayan işçilere, ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, İşsizlik Sigortası Fonundan her gün için 3 ay süreyle (Cumhurbaşkanının süreyi 6 aya çıkarma yetkisi saklı kalmak üzere), 39.24 TL nakdi ücret desteği verilecektir.

Bahsi geçen yardımdan yararlanabilmek için hükümde yer alan iki şarttan herhangi birinin; bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla sağlanması gerekmektedir. Buna göre 17.04.2020 tarihinde halihazırda bir iş sözleşmesi bulunmakla birlikte;

• 7226 Sayılı Kanunuyla İş Kanununa eklenen geçici 10. Madde uyarınca; işçinin ücretsiz

izne ayrılmış olması ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamıyor olması veya,

• 15.03.2020 tarihinden sonra 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 51. Maddesinde yer alan işsizlik ödeneğine hak kazanma şartlarına sahip olup; sözleşmesi feshedilen ve dolayısıyla ödenekten yararlanamayan işçiler nakdi ödeme desteğinden faydalanabilecektir.

Bunun yanında; ücretsiz izne ayrılan işçiler genel sağlık sigortasından yararlanmaya devam edecektir. Geçici madde 24 öncesinde, 5510 Sayılı Kanununun 67. Maddesi; ücretsiz izin sayılan sürelerin dışında ücretsiz izne ayrılan işçinin bu sürenin 30 günü aşması halinde genel sağlık sigortası kapsamında sunulan hizmetlerden yararlanmaya devam etmek için kendi primini kendisi ödemeli veya sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurması gerekmektedir. Ne var ki söz konusu değişiklikle nakdi ücret desteğinden yararlanan işçilerin genel sağlık sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacağı ve işçilerin genel sağlık sigortalısı sayılacağı düzenlenmiştir.

• Kısa Çalışma Ödemelerinin Hızlandırılması;

7226 Sayılı Kanunun, İş Kanununa getirmiş olduğu geçici madde 23 ile kısa çalışma ödeneğine başvuru şartlarının kolaylaştırılması üzerine; salgının getirdiği ekonomik olumsuzluklardan en az zararla çıkmayı planlayan işverenler kısa çalışma ödeneğine başvurmuş ve doğal olarak başvurularda yaşanan yoğunluk değerlendirme sürecini yavaşlatmıştır. Her başvuru kapsamında iş müfettişlerinin yapacağı uygunluk tespit raporu olmaksızın ödenekten yararlanmak mümkün olamayacağından; sürecin hızlı ve etkili şekilde işlemesi amacıyla, 7244 Sayılı Kanunun 8. Maddesiyle uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin işveren beyanıyla ödemenin gerçekleştirilmesi kararlaştırılmış ve kısa çalışma ödeneği başvurularına getirilen bu değişiklik 29.02.2020 tarihinden itibaren geriye etkili olarak yürürlüğe girmiştir.